Patent Nedir? Marka Tescili ile Farkı Ne? Neler Patentlenebilir?

Bir buluşunuz var. Ve bu buluşu nasıl koruyacağınızı bilmiyorsunuz. Buluşunuzu korumak için neler yapmalısınız? Patent nedir? Günümüzde ülkeler, firmalar, üniversiteler patente çok önem veriyor. Patent 21. yüzyılın en önemli inovasyonu koruma aracı. Patentler aynı zamanda ülkelerin, şirketlerin, üniversitelerin belli bir şekilde inovasyon ve teknoloji anlamındaki seviyesini de gösteriyor. Ama illa ki patent de gerekmiyor. Mesela Coca Cola.

Fikrini gizli tutuyor ve patent almıyor. Patent alsa bütün fikri ortaya çıkacak. O yüzden bu fikir gizlilik içinde kalıyor ve belli bir şekilde patent almadan da fikrin korunmasını sağlıyor. Öte yandan Elon Musk, Tesla arabalarının patentlerini almayarak bilgiyi ve fikri açık tutuyor. Amaç ne? Elektrikli arabaların daha hızlı bir şekilde yayılmasını ve yaygınlaşmasını sağlamak. Patentlerin asıl olarak bir fikrin korunmasını ve aynı zamanda o fikrin üzerine bir şekilde bir gelişim ve birikim sağlanmasını da amaçlıyor.

Patent Nedir? Ne İşe Yarar?

Patentler sanayileşmenin yaygınlaşmasıyla yeni ürünlerin kullanım hakları konusunda ortaya çıkan ihtiyaçlarının bir sonucu. Buluş yapmaya özendirmek, yenilikleri ve yaratıcılığı teşvik etmek ve buluşlarla elde edilen teknik çözümlerin sanayide uygulanması amacıyla buluşun kullanma hakkının kime ait olduğunu gösteren resmî bir belgedir patent. Patent ile amaçlanan, bir buluşu ya da yeni bir ürünü ortaya çıkaran kişinin bu buluş ve ürün üzerindeki haklarını güvence altına almak demek. Buluşların sadece noter kanalı ile korunması veya noter evrakları ile hak iddia edilmesi mümkün olmuyor. Hukukî olarak hak iddia edebilmek ve izinsiz kullanımları durdurabilmek için tek geçerli yol patent belgesi alınması. Çünkü sadece patent başvurusu ile buluşun yeni olup olmadığı, önceden başka biri tarafından bulunup bulunmadığı anlaşılabilmektedir. Patent genellikle sadece alındığı ülkede geçerlidir.

Bir buluşun tüm dünyada uluslararası şartlarda geçerli bir patentinin olabilmesi için farklı bir başvuruya ihtiyaç vardır. Dolayısı ile Türkiye’de alınmış bir patent sadece Türkiye içinde sahibine hak sağlamaktadır. Patent İş Birliği Anlaşması dahilinde, tek bir başvuru ile birden fazla ülkede patent alınabilmektedir. Yabancı bir ülkede patent alınmak isteniyor ise, o ülkenin ilgili patent kurumuna başvurulması veya gerekli olan merciye yani Dünya Patent Örgütü ya da Avrupa Patent Örgütü gibi bir örgüte başvurmak gerekmektedir. Aslında bütün bunları tek çatı altında toplayan terim; Fikrî ve Sınaî Mülkî Haklar olarak biliniyor. Fikrî ve Sınaî Mülkî Haklar kavramında “patent” ile “marka” genelde karıştırılıyor. Marka bir ürünün isminin alınıp tescillenmesi ve o ürünün belli bir şekilde o bölgede ya da global anlamda korunmasını içeriyor. Halbuki patent öyle değil. Patent; o ürünün teknik özelliklerini istemler bazında göstererek nerede, nasıl, ne şekilde ve ne zaman kullanılacağını gösteren teknik bir belge.

Buluş ve Patent

İhtisaslaştığınız bir alanda bir problemi daha kısa bir sürede veya daha farklı bir şekilde çözüyorsanız bu bir buluş demektir. Eğer farklı bir problemi daha önce bulunmuş bir buluş ile çözüyorsanız da bu bir buluştur. Bunun bir örneği Viagra mesela. Viagra farklı bir problemi, farklı bir hastalığı çözmek için bulunmuşken, bu ürün farklı bir nedenden dolayı kullanılmaya başladığında bunu yeni bir patent ile lisanslamak mümkün oluyor. Buluşun, belli bir şekilde, farklı bir problemi daha, tekrarlanabilir şekilde çözüyor olması gerekiyor.

Buluşun en önemli vasfı teknik bir özelliğe sahip olmasıdır. Sadece fikir aşamasında kalan değil, bu buluşun aynı zamanda teknik anlamda bir özellik sahibi olup, bir sorunu çözmesi gerekiyor. Buna en iyi örneklerden bir tanesi: Zaman Makinesi. Bugün Google Patent’te bile zaman makinesi var. Ama patent için başvurmuş olsa bile bu ürün aslında lisanslanabilir bir ürün değil. Neden? Çünkü zaman makinesi her ne kadar fikrî olarak yer alsa da lisanslanması çok güç. Çünkü tekrarlanması veya gerçekten hayata geçirilmesi çok zor.

Patent Nedir? Hangi Buluşlar Patentlenebilir?

Bir buluşun patentlenebilmesi için mutlaka yenilik basamağına sahip olması ve bakıldığında dünya çapında yenilik içermesi gerekiyor. O yüzden genelde patent başvurusu yapmadan önce dünya çapında araştırma yapılır. Dünya çapında araştırma yapılırken gerçekten o buluşa benzer patentler araştırılır ve bakılır. Genelde bu patentler alınarak, patent yazılırken ya da yeni bir patentin üzerinde gerçekten farklılık yaratmak istenirken söz konusu patentler referans alınarak daha iyileştirilir. Bugüne kadar yapılan tekniğin daha ötesinde bir basamağın yer alması gerekiyor. O yüzden tekniğin, yenilikçilik getiren buluşun özellikle tanımının yani istemlerinin basamak basamak çok iyi anlatılması gerekiyor. Her patent sanayiye uygulanmıyor. Ama aslında aranan patent tarzı lisanslanabilir patent. Yani mümkün olabildiğince yaşama geçirilen, sanayide uygulanan patentler aslında kıymetli patentler.

Patent Nedir? Neler Patentlenemez?

Peki, neler patentlenemez? Genel ahlaka aykırı ya da etik değerleri çiğneyen buluşlar ve fikirler patentlenemez. Bitki ya da hayvan türlerinin çoğaltılması ile ilgili buluşlar veya fikirler yine patentlenemez. Ama bu arada, genetiği ile oynanıyor ise ya da farklı tohumlar oluşturuluyor ise bunlar patentlenebiliyor. Bu da aslında bu konunun sakıncalı bir yeri. Ürün patentlendiği için bir başka ülke ya da kurum tarafından üretilemediği için birtakım sakıncalara sebebiyet verebiliyor. Patent kanunlarında her ülkenin ve de dünyanın belli açıkları var. O yüzden o açıklar vasıtasıyla belli ülkelerde patentler verilebilir, bazı fikirler korunabilir ya da delinebilir. Keşifler ve matematiksel teoriler de patentlenemiyor. Özellikle soyut kavramı patentlemek gerçekten çok zor. Edebiyat ve sanat eserlerini patentlemek de mümkün olmuyor.

Ama ne zaman ki belli bir şekilde bir teoriyi, bir araca, gömülü yazıma dönüştürüyorsunuz; veya belli bir sanat eserini dijital kopya ya da farklı bir kullanım için hazırlıyorsunuz; o zaman o ürün patentlenebiliyor. Çok yakın zamana kadar kodlamalar veya algoritmalar da patentlenmiyordu. Ama son dönemdeki büyük değişimle beraber özellikle yapay zekâdaki değişimler ve algoritmaların patentlenmesi çok ciddi yeni bir ajanda oluşturdu ve patent kurumları artık algoritmaları da patentler konuma geldi. En önemli konulardan bir tanesi de şu: İnsanî değerler açısından, insanî anlamda yapılan ameliyatlar, cerrahi müdahaleler veya tedaviler de patentlenemez konumda. Akıllı telefonların kendisi patent olarak yer alırken, akıllı telefonlarda kullanılan uygulamaların bir kısmı, web sitesi tasarımları veya sanat eserleri, edebiyat eserleri, Fikrî ve Sınaî Mülkî Haklar içinde Fikrî Haklar başlığı altında yer alıyor.

Patent Nasıl Alınır?

Patent alımı için stratejik bir yaklaşıma ihtiyaç vardır. Patent alımında en önemli basamak, o patentle alakalı dünya araştırmasının yapılmasıdır. İyi bir dünya patent taraması gerçekten o patentin uzun mesafeli olarak korunmasını sağlayacaktır. Türkiye için resmî otorite, Türk Patent Enstitüsü’dür. İsmi, Türk Patent ve Marka Kurumu olarak değiştirilmiştir. Patent başvurusu yapabilmek için buluşu anlatan tarifnameyi ve istemleri hazırlamak gerekmektedir. Öncelikli olarak “Buluş bildirim formu” (BBF) hazırlamak gerekiyor. Bu BBF’yi hazırlarken en çok dikkat edilmesi gereken unsur ise daha önce bu alanda alınmış patentlere bakmak ve detaylı bir analiz yapmaktır.

Başvuru yurt dışında gerçekleştirilecek ise yurt dışındaki resmî otoritelere yönelik yapılmalıdır. Direkt olarak yabancı bir ülkeye patent başvurusu yapmaktansa öncelikli olarak Türkiye’de patent başvurusunu gerçekleştirmenin daha doğru olduğunu düşünüyorum. Bunun en önemli sebeplerinden bir tanesi, o buluşun Türkiye’den çıktığının bilinmesinin önemli oluşudur. Bu aynı zamanda millî bir değer. Türkiye’de başvuru yaptıktan sonra PCT Amerikan patenti ya da Avrupa patenti başvurusu gerçekleştirilmelidir. Ancak eğer siz firmanızı Amerika’da kurduysanız, Amerikan pazarına hitap ediyorsanız, birinci derecede Amerika’daki bir ihtiyacı karşılamak için yola çıktıysanız, o zaman o patentin Amerika’dan başvurusunun gerçekleşmesi daha doğrudur.

Patent Nedir? Patent Ücretleri Ne Kadardır?

Eğer bir fikriniz varsa illa ki profesyonel anlamda bir patent firmasına başvurmadan, e-devlet üzerinden de patent başvurunuzu yapabilirsiniz. Pek çok öğrencim bir patent firması yerine kendi fikrini dikkatli bir şekilde yazarak e-devlet üzerinden de başvurusunu gerçekleştirmekte. Bu başvurunun ücreti 100 Türk Lirası’nın altında. Ama eğer siz daha profesyonel, sanayi odaklı bir patent başvurusu yapacaksanız o zaman profesyonel anlamda bir firmaya ihtiyaç duymaktasınız. Vekil olan ve alanında uzmanlık gösteren patent firmalarını tercih ediyor olmanız lazım.

Patent firmasını tercih ederken en çok dikkat edeceğiniz konu elbette ki ihtisaslaştıkları alanlardır. O yüzden sizin hangi alanda patent başvurunuz olacaksa o alanda uzmanlığı olan bir patent firmasını tercih ediyor olmanız gerekiyor. Patentin yapısına ve özellikle de araştırmasına göre patent fiyatlarında farklılık vardır. Eğer siz düzgün bir patent başvurusu yapacaksanız bu rakam genel itibarıyla 1.500 ila 3.000 Türk Lirası arasında değişmektedir. Ama daha iddialı bir sanayi patenti olacaksa ve bu birkaç tane birlikte patent içeriyor ise bu rakam tabii ki yükselecektir. Bu durum aynı şekilde Amerika için de geçerli. Amerika’da 300 Dolara da, 900 Dolara da, 1.000 Dolara da başvuru yaparken; daha iddialı, daha ciddiyet gösterilen mesela bir ilaç başvurusu yapıyorsanız, bu rakam 10 bin - 20 bin Doları bulacaktır.

Patentin Önemi

Patentler aslında o alandaki bilim haritalarını da bize vermekte. Bu nedenden dolayı eğer bir alanda uzmanlaşmak ve o alanda daha çok ilerlemek istiyorsanız alandaki patentleri dikkatli bir şekilde takip etmenizi tavsiye ederim.

Bu alanda tavsiye ettiğim ilk internet sitesi WIPO’nunkidir. Ayrıca Google Patents diye girdiğinizde girdiğinizde aynı şekilde alanınız ile ilgili pek çok patente rastlayabilirsiniz. Burada en çok dikkat edilmesi gereken konu, patentin araştırması yapılırken arama motoruna gireceğiniz anahtar kelimelerdir. Arama motorundaki anahtar kelimeler sizin gizli kalmış olan patentlere ulaşmanıza da sebep verir. Fikrî ve sınaî mülkî haklar olarak tanımladığımız marka başvuruları, patent başvuruları ve faydalı model başvurularında özellikle takip önemlidir. Patent farklı, zahmetli ve aynı zamanda pahalı bir süreç. Patent nedir sorusu aslında kapsamlı bir konuyu açıklamaktadır. Türkiye’de TÜBİTAK’ın veriyor olduğu veya Sanayi Bakanlığı’nın desteklediği ya da üniversiteler bazındaki birtakım araştırma fonlarından patentlerinizin maliyet süreçlerini karşılayabilirsiniz. Bu kurumların ve organizasyonların linklerini açıklamalar kısmında bulabilirsiniz. 

Konu ile ilgili daha fazla bilgiye web sitesi üzerinden ya da YouTube kanalımdan da ulaşabilirsiniz. Ayrıca, sorularınızı da YouTube yorumlar kısmından bana iletebilirsiniz.